13 dinsdag 5 februari

Kartong
Het liefst zou ik direct – heet van de naald – elke dag mijn verslag schrijven, maar dat is om reden van elektriciteit niet mogelijk. En dat is maar goed ook, want zo kunnen de verhalen een beetje bezinken. Eigenlijk is alles zo bijzonder. Vis halen bij de rivier, groentes kopen op de markt, wassen, koken, huis schoon maken, badderen en last-but-not-least water halen. Alles is anders dan wat wij gewend zijn in Europa. En gelukkig zie ik iedere keer weer het mooie in van zoveel ingewikkeldheid en omslachtigheid.
Vanochtend bijvoorbeeld. Ik heb na een maand eindelijk mijn fiets terug en hij doet het zowaar ook nog! Om half acht opgestaan om op tijd bij de rivier te zijn. Dol gelukkig fiets ik over de asfaltweg naar de rivier, die Gambia scheidt van Zuid Senegal. De zon staat laag en de temperatuur is nog zacht van de nacht. Als het kleurige vissersbootje aankomt staan de vrouwen al te dringen met hun plastic teilen. Zij zullen - soms tot hun middel - te water gaan en de vis op hun hoofd naar de wal dragen. Per teil krijgen ze zelf drie Chaalo, oftewel drie Bonkavisjes. Het is dus “fat fat fat” snel lopen om zoveel mogelijk van die graten visjes te verdienen. Ik eet geen Bonka. Ik zou nog eens stikken in de tientallen minuscule graatjes. Ik ga voor Ladyfish, nog het best te vergelijken met kabeljauw en natuurlijk veel duurder dan Bonka. Vandaag scoorde ik een grote en een middelgrote voor “mijn familie” voor 75 dalasis. Dat is voor een doorsnee gezin niet te doen. Het is te weinig vis voor teveel geld. De meeste Ladyfish gaat naar de hotels. Om een idee te krijgen van het Gambiaanse huishoudboekje: per gezin besteden ze hier ongeveer 65 dalasis per dag voor eten, inclusief de groenten, olie en kruiden. De rijst staat daarbuiten. Die hebben ze als het goed is op voorraad.
Omrekenen naar euro’s doe ik nooit. Als je weet waar een gezin van leeft en wat het maandsalaris is van bijvoorbeeld een onderwijzer, dan heb je snel genoeg een beeld of iets duur is of niet. Tegenwoordig is dat geloof ik 1800 dalasis per maand. Helaas maakt men zoveel schulden dat ze meestal maar een paar honderd over houden om van te leven. Geef ik dus zomaar 85 dalasis uit om een nieuwe bezem te kopen of 150 (!) voor een grote teil, dan begrijp je waarom ze zelf in een teil wassen die nog slechts uit een bodem bestaat met een rafelige opstaande rand. Ik moet me bedwingen om niet een andere voor ze te kopen. Om jullie toch een idee te geven ten opzichte van de euro, de koers is momenteel 42 dalasis voor een euro.
Gisteren de hele dag met automonteur Omar op stap geweest in zijn auto. Achterin reed meubelstoffeerder Ousman mee, dolblij met zijn nieuwe leesbril. Hij kreeg de draad maar niet door het oog van de naald. Gelukkig heb ik een tasje brillen meegenomen, zowel voor lezen als voor veraf zien. Omar zal voor mij in de gaten houden of er iemand is die een bril nodig heeft. Vandaag gaat Ousman het skai voor mijn autostoelen kopen. Omar en ik gaan op zoek naar een tweedehands carburateur die wél werkt. Ik heb me toch nog maar eens uit laten leggen hoe het kan dat de jongens van de Dakar Challenge er 6500 km mee gereden hebben en ik de eerste week na aankoop ook geen problemen had. Het is de vervuilde en aangelengde benzine van Gambia. Ze lengen de benzine hier stiekem aan met olie om meer winst te maken. Omar heeft me een adresje aan de hand gedaan waar ze dat gegarandeerd niet doen, omdat de man eigen baas is. In combinatie met de nieuwe carburateur moet dat alle problemen verhelpen.
Over het wonen op de compound. Ik vind het fijn. Het is gezellig met de familie uit Guinee-Bissau voor wie Robert een speciaal huisje gebouwd heeft. We worden steeds meer eigen en de kindertjes kan ik domweg niet weigeren als ze uit school komen om op de mat te spelen. Heel even gaan ze terug naar huis ’s avonds om het restje van de lunch te eten. Vaak maak ik van de gelegenheid gebruik om snel zelf even iets te koken, zodat ik ze niet de ogen uitsteek. Maar gisteren waren ze binnen vijf minuten terug . Ik vroeg of het eten op was. “We just had a little” zegt Veronica van negen jaar, de oudste en wijste van het drietal. Gadverdarrie, sta ik vis te bakken en de rijst op te warmen die hun moeder Arrogi altijd voor mij apart houdt, staan de kindertjes voor mijn aanrecht alles met hongerige blikken te aanschouwen. Ik zie de sla en de tomaten, de ui en de vis en besluit dat ze maar mee moeten eten. Op zijn Afrikaans doe ik de helft van mijn rijst in een aluminium schaal, een moot Barracuda vis erbovenop en sla met tomaat los in een bakje ernaast. Als ik het op de grond voor ze neerzet krijg ik het genante gevoel dat het net is of je hondjes te eten geeft. Direct zitten ze op hun hurken rond de schaaltjes en smullen. Nu kan ik ook ongestoord mijn eten opeten.
Als het eten op is vleien ze zich languit op de mat. Maar niet voor lang. Moeder heeft het oudste meisje opdracht gegeven de jongste in slaap te krijgen. Ze vouwt zichzelf dubbel en hijst haar zus je van twee op haar rug. Doek erom en wachten tot de kleine in slaap gedommeld is. Ze ligt met haar wang tegen de rug van haar grote zus en direct zie je haar oogjes vallen. Als het kleintje slapend terug gebracht is naar moeder mag Veronica kindje zijn bij mij. Ze nestelt zich tegen me aan met haar favoriete boek “Kikker”, in het Engels vertaald. Ik lees er uit voor en al gauw zie ik Ebrima van zes wegzakken tegen mijn arm. De dag is om. Ik zou aan mijn eigen dingen toe kunnen komen. Ware het niet dat ik zelf ook doodop ben. Ik overweeg een biertje, maar kom niet verder dan een beetje aangelengde limonade en val neer op bed. Licht uit en slapen, want ik wil vroeg op in verband met de vis bij de rivier.